De Euthanasiewet 20 jaar

De Belgische Euthanasiewet dateert van 28 mei 2002. België werd daarmee, na Nederland, het tweede land ter wereld waar euthanasie bij wet geoorloofd werd. Sinds de Euthanasiewet kunnen in België burgers onder voorwaarden maar toch in grote mate zelf hun levenseinde bepalen. Op basis van zijn zelfbeschikkingsrecht kan de burger die ondraaglijk en uitzichtloos lijdt en een ernstige en ongeneeslijke aandoening heeft, zelf bepalen of dit leven nog voldoende levenskwaliteit oplevert.

De Belgische Euthanasiewet is een ‘liberale’ wet, dit wil zeggen dat zij een ruim toepassingsgebied heeft: euthanasie kan zowel voor fysiek als voor (louter) psychisch lijden, zowel voor terminale als niet-terminale patiënten, zowel voor meerderjarigen als, onder beperkte voorwaarden, voor minderjarigen en er is geen voorafgaande controle door een extern orgaan, maar een controle achteraf. De Belgische Euthanasiewet wordt door sommigen dan ook gekoesterd als een toonbeeld van persoonlijke autonomie en tegelijk menselijkheid of barmhartigheid voor degenen die ondraaglijk lijden. Anderen zien in de wet daarentegen een te ver doorgedreven zelfbeschikkingsrecht en een gebrekkige bescherming voor kwetsbare personen.

Euthanasie blijft een delicaat en controversieel onderwerp. Dit hoeft niet te verbazen, nu euthanasie een breuklijn blootlegt tussen twee verschillende levensvisies, die van de absolute eerbied en de onaantastbaarheid van het leven, en die van het zelfbeschikkingsrecht van de mens.

Hoe dan ook, na 20 jaar Euthanasiewet was het tijd voor een evaluatie. De Leerstoel voor Gezondheidsrecht en Gezondheidsethiek (AHLEC), verbonden aan de UAntwerpen, nam hier het voortouw en organiseerde op vrijdag 14 oktober 2022 de studienamiddag “20 jaar Euthanasiewet: tijd voor een evaluatie”. De volgende onderwerpen passeerden de revue: euthanasie bij psychiatrische patiënten, de euthanasieverklaring voor patiënten met vergevorderde dementie, euthanasie wegens voltooid leven, een nieuwe strafrechtelijke omkadering voor euthanasie, een evaluatie van de Federale Controle- en Evaluatiecommissie Euthanasie, en tot slot een blik vanuit Nederland. Dit boek bevat een bijdrage van elk van de verschillende sprekers over het thema dat zij op de studienamiddag gebracht hebben.

Het boek vangt aan met een meer algemene, minder juridische bijdrage met algemene beschouwingen over de Euthanasiewet. Deze bijdrage omvat ook een lijst van bekende personen die als gevolg van euthanasie zijn overleden, een lijst van rechtszaken over euthanasie én een wereldwijd overzicht van landen waar euthanasie dan wel hulp bij zelfdoding is toegelaten. Uit dit inleidend deel blijkt ook dat de Euthanasiewet vaak wordt ingeroepen en dus blijkbaar aan een behoefte beantwoordt: nagenoeg 3.000 personen zijn in 2022 in België overleden als gevolg van euthanasie; dat zijn er acht per dag.


Dit boek is een tijdsdocument dat zowel achteruit als vooruit kijkt en zich afvraagt waar de Euthanasiewet moet worden gewijzigd. Hopelijk kunnen politici, artsen, juristen, ethici, sociologen, maar ook iedere burger die zich bekommert om een menswaardig einde, uit dit boek inspiratie putten, in welke zin dan ook.